“Het is te laat, we zitten aan de grenzen die het ecosysteem aarde aangeeft. Het vergaat de mens zoals een te grote hoeveelheid muizen in een bos; een percentage sterft omdat er niet genoeg eten is, er te weinig boomwortels beschikbaar zijn om holletjes onder te maken en infecties snel verspreiden. De opwarming van de aarde is slechts een resultaat van het bereiken van een maximale bevolkingsgrootte. We worden ofwel weggeveegd of we zullen met minder door leven.” Steeds meer mensen geloven dat we in deze fase zitten. Aan de andere kant zijn er optimisten. Zij denken dat de mens slim genoeg is oplossingen te bedenken of dat de natuur een geniale flexibiliteit zal laten zien. Welk toekomstperspectief zie jij als meest waarschijnlijk?

Het is te laat

Dit zat eraan te komen, de extinctie van de mens. Onze exorbitante levensstijl heeft het proces alleen wat versneld en terugdraaien bestaat niet. We zijn met z’n allen misschien toch dierlijker dan we dachten; we blijven door eten tot er niks meer is en we blijven voortplanten, zelfs als we doorhebben dat er niet genoeg voorraad is om in onze eigen levensbehoeftes te voorzien. Altijd al was de mensheid groeiende tot de grenzen van het ecosysteem ‘aarde’ bereikt zouden worden. Dat moment is simpelweg nu.

Vanaf een bepaald punt zal de opwarming van de aarde niet te stoppen zijn. De aarde zal een warme periode ingaan voor de komende millennia en onleefbaar worden voor de mens. Als we niet al op dat punt zijn, dan zijn we er niet ver vandaan. Dit is één scenario. En met de feiten naast elkaar zou dit best eens kunnen gebeuren. Maar de aarde en het leven zitten vol verrassingen. Er zijn andere toekomst scenario’s, beter voor onze gemoedstoestand.

Leren leven met de gevolgen

Misschien gaat niet de hele mensheid inde nabije toekomst verloren maar worden we gereduceerd tot een voor de aarde behapbare hoeveelheid. Maar hoe gaat die tijd er uit zien? Wat zijn de gevolgen van overbevolking en klimaatopwarming voor ons dagelijks leven? Zullen we geen brandstof meer kunnen betalen, of is het er überhaupt niet meer? Zullen we alleen lokale producten kunnen eten, of is er soms simpelweg niet genoeg? Hebben we ten alle tijden stroom? Zijn er medicijnen en gezondheidszorg voor iedereen? En kan de moderne mens nog wel zonder alle snufjes die voorzien in onze levensbehoeften als warmte, onderdak en eten?

Velen denken dat we gedwongen zullen worden om meer zelfvoorzienend te leven. Met een regenton om de groentetuin water te geven, een composthoop en kippen die restjes eten totdat ze geslacht worden voor het avondmaal. Met appels uit weckpotten omdat er in de winter geen vers fruit meer groeit en met kleren die we maken als ze kapot zijn. Zelf bier en wijn brouwen en samen opdrinken terwijl we verhalen vertellen in plaats van Netflix kijken. Wie kan dat nou nog tegenwoordig? Misschien moeten we ons langzaam voorbereiden. Kiezen is uiteraard fijner dan geforceerd worden. Of kunnen we gewoon ‘dom’ doorgaan en lost alles zich vanzelf op?

De mens vindt een weg

De optimisten onder ons denken dat we een weg zullen vinden in deze wirwar zonder dat onze soort wat uitgedund wordt. Bij deze optimisten heb je de profeten en de tovenaars; voor het eerst zo genoemd door Charles Mann in zijn boek ‘the wizard and the prophet’. Kort gezegd zijn de tovenaars voor technologie, voor maakbaarheid en zien ze natuur in dienst van de mens. Profeten zijn voor minder grondstofgebruik, voor natuur-inclusief. Want, zoals de degradatie van alles op aarde nu aantoont, we hebben invloed op, en zijn deel van het hele ecosysteem.

De vooruitgang limiterende discussie tussen tovenaars en profeten is een hele bekende. Wat ze beiden echter geloven is dat er oplossingen zijn voor het klimaat- en overbevolkingsprobleem. In een boeiende Ted Talk pleiten de profeet, oprichter van the Food Hub Joris Lohman, en de tovenaar, wetenschapsjournalist Hidde Boersma, voor een manier om samen te werken. Ze laten zien dat gezamenlijk inzetten op een duurzaam voedselsysteem in plaats van erover discussiëren, voor nodige vooruitgang kan zorgen.

Misschien is het de moeite waard; proberen te antwoorden aan de voorspelde toenemende vraag naar eten, vooral naar dierlijke eiwitten. Als het lukt de levensstandaard overal op aarde op een bepaald niveau te krijgen, en we allemaal ongeveer zo leven als in Nederland, dan stagneert de bevolkingsgroei misschien. Als het dan ook nog gelukt is voor om energie en grondstoffen volledig van niet-hernieuwbare bronnen af te blijven, dan is er een kansje.

Toch groeit ook in Nederland de bevolking nog jaarlijks. Een groot gedeelte heeft met migratie te maken, maar volgens het CBS worden er toch nog meer baby’s geboren dan dat er mensen sterven. Het geboorteoverschot neemt af over de laatste 50 jaar. Toch lijkt een jaarlijks ‘overschot’ van meer dan 23.000 (2017) best aan de ruime kant. Als het ons zelf niet lukt het tij te keren, zou moeder natuur dan nog iets in petto hebben?

De natuur vindt een weg

De uitvindingen van de mens hebben invloed op wilde dieren en planten. Maar volgens sommigen leren zij zich aanpassen, alleen duurt dat even. Vogels die nu worden gedood door miljoenen windmolens op zee en in natuurgebieden leren andere vliegroutes vinden. De door geluidsoverlast weg-getrilde vissen, zeehonden en andere onderwaterdieren zoeken een nieuwe habitat. Misschien ontstaan er zelfs nieuwe soorten, die leven op CO2 en die nesten bouwen van plastic.

Maar wie weet loopt het veel rigoureuzer. Komt de aarde straks op de proppen met grover geschut dan tsunami’s en aardbevingen? Voelen we in Europa straks de grond heftig schudden onder onze voeten om en vervolgens achter te komen dat de hele tektonische plaat waar op Azië ligt de zeebodem in is gesleurd? Of worden we door de gevolgen van overbevolking allemaal zo geestelijk gek dat er taferelen ontstaan als in de film ‘the happening’? Het zou handig zijn als er een komeet in de oceaan stort met zoveel ijs dat de temperatuur plots met gemiddeld 20 graden daalt…

Wat denk jij?

In deze grote discussie, waar argumenten vooral voortkomen uit angst om iets te verliezen of te moeten inleveren, nu of later, is het interessant om na te denken over waar jij zelf staat. Persoonlijk begrijp ik van nature meer het gevoel van de profeten, en denk ik dat we in de nabije toekomst mét de natuur in één ecosysteem moeten leren leven. Hoe dat vorm krijgt weet ik niet precies, maar het zou zeker met behulp van zinvolle technologie kunnen.

Misschien gaan we een aantal crisissen tegemoet, aangestuurd door tekorten aan energie, water, voeding, en gezondheidszorg. Het bijzondere aan dit soort crisissen is dat er vaak meer saamhorigheid ontstaat tussen iedereen die in het zelfde schuitje zit. Dat is dan weer mooi. Hoe dan ook, we hebben het geluk in Nederland te zitten. Een land met een gunstig klimaat en vrij veel mogelijkheden.