De grote, woeste, zee, die het ons door de stijgende zeespiegel steeds moeilijker maakt, biedt ook mogelijkheden om de opwarming van de aarde tegen te gaan en de stijging te remmen. Een van de oorzaken van de versnelde opwarming is de impact die productie van vlees en zuivel heeft. Twee vliegen in een klap met zeegroenten. Zeewier en algen bieden een duurzaam eiwitrijk alternatief voor dierlijke producten, leggen geen druk op landgebruik en zoetwatergebruik en worden helemaal omarmd door nieuwsgierige eters, slimme producenten, koks en start-ups. Wat maakt zeegroenten zo veelbelovend op zowel duurzaamheids- als gezondheidsgebied?

De markt voor zeegroenten groeit. Zeewierpasta, zeewierbacon en zeewier wraps van seamore food, zeewierburgers, gevulde pasta en zeegroentensoep van Olijck zeegroenten, ook Sea green maakt lekkere burgers en Zeewaar zet zeewier-smaakmakers op de kaart. De hybride Hollandse zeewier-rundburger is de trots van Umameats en de Dutch Weed Burger is misschien wel het meest bekende zeegroentenproduct. De producten zijn door heel Nederland te koop, kookboeken als koken met zeewier & zilte groenten en groente uit de zee liggen al een poos in de boekhandels, samenwerkingsverbanden komen tot stand en de overheid subsidieert. Heb jij iets gemist?

Klimaatimpact van wieren en algen

Zeegroenten zijn op verschillende punten moeilijk te vergelijken met reguliere groenten. Juist deze punten maken ze zo duurzaam. Ze groeien in water in plaats van op land, ze hebben nauwelijks zoet water of fossiele brandstoffen nodig en kunnen het water waarin ze groeien juist reinigen van fosfaat. Daarnaast leveren ze meer voedingsstoffen op per gram product dan andere plantaardige eiwitbronnen. Nederland biedt ook nog eens de ideale plek voor lokale teelt.

Waterreiniging en herstel van ecosystemen

In de huidige situatie is 90% van de zeegroententeelt in Azië. De toepassing van deze algen en wieren zoals agar agar, alginaat en carrageen is voornamelijk als geleermiddel in bijvoorbeeld sauzen, dressings en cosmetica. In Azië wordt voor de kweek helaas veel kunstmest gebruikt. Omliggende ecossytemen gaan hierdoor kapot. In Nederland wordt wier op verschillende plekken gekweekt en helpen testkweekgebieden bij het bepalen van geschikte soorten en ideale omstandigheden.

In de Oosterschelde heeft onderzoek van de WUR aangetoond dat wieren in riviermondingen gebruik kunnen maken van het hogere gehalte fosfaat door fosfaatrijk rivierwater. Het door kunstmest vervuilde water kunnen we hierdoor mogelijk gedeeltelijk reinigen. Omdat zeewier effectief ammonium, nitraat en fosfaat opneemt zou het zelf gebruikt kunnen worden voor een stabiliserend effect hebben op het ecosysteem in viskwekerijen.

Ook op andere manieren kan zeewierteelt een positief effect hebben op de ecosystemen in de zee. Door het hoge gehalte CO2 in het water van de zeeën treedt er verzuring op en ligt er druk op de biodiversiteit in de ecoystemen. Doordat zeewier CO2 bindt kan zeewierteelt deze verzuring gedeeltelijk tegen gaan. In gebieden waar zeewier geteeld wordt vormt het een natuurlijke leefomgeving voor vissen. Hiermee kan de kweek een positieve invloed hebben op de nu afnemende visstand. Het zou ideaal zijn wanneer wieren geteeld kunnen worden rondom boorplatforms en windmolens zodat omliggende ecosystemen sneller herstellen.

Veevoer, brandstof, bouwmateriaal en bemesting

Met zeewier en algen als veevoer is reeds uitvoerig getest en de eerste bedrijven die zeegroentenvoer aanbieden zijn er al. Zo koopt de boer bij agroflux voer voor zijn melkvee. Het eten van algen blijkt zelfs positieve effecten te hebben voor beesten. Zo werd geconstateerd dat pluimvee een verhoogde immuunrespons had, dat kippeneieren meer meervoudig onverzadigde vetzuren bevatten, varkens en schapen beter bleken te groeien en koeienmelk een betere eiwitverhouding en vetzuursamenstelling had.

Zeegroenten zijn in te zetten als voedselbron maar hebben nog veel andere mogelijke toepassingen. Zo is zeewier rijk aan kaliumcarbonaat, kaliumchloride en spoormineralen. Allemaal nodig voor de groei landplanten. Omdat zeewier tevens fosfaat uit water op kan nemen vormt het een geschikte alternatieve bemestingsmogelijkheid. Een bekendere toepassing van algen en wieren is als biobrandstof. Ook worden mogelijkheden voor de productie van groen gas en gebruik als isolatiemateriaal onderzocht.

Lokale, eerlijke teelt

Het mooie van zeegroenten als eiwitrijke plantaardige voedselbron is dat het in Nederland en Europa kan groeien. Waar bijvoorbeeld sojabonen of kikkererwten vaak toch een stuk moeten reizen, heeft zeewier een lagere transportimpact. Een paar voorbeelden van succesvolle zeewierteelt in Nederland zijn van de Noordzeeboerderij, Zeewaar, Onderwaterboeren en de Zeeuwse Zeewier Handel. Zeewaar zet zich tevens in voor duurzame teelt en wil ‘wildoogst’ tegen gaan. Door wildoogst en ‘ontbossing’ gaan ecosystemen in teelt gebieden juist kapot.

Hoe gezond zijn zeegroenten?

De precieze samenstelling van wieren en algen hangt af van soort en van seizoen. Ondanks deze variatie benoemt het voedingscentrum in hun advies zeegroenten als goede en duurzame vleesvervanger. Wieren bevatten veel eiwitten en vezels en bevatten meervoudige onverzadigde vetzuren, antioxidanten en vitamines. Sommige algen hebben zelfs antibacteriële eigenschappen en werken ontstekingsremmend door aanwezige antioxidanten. Geweldig voedsel dus.

Eiwitten, koolhydraten en vetten

In vergelijking met planten en gewassen op land bevatten wieren en algen een beter mix van essentiële aminozuren (de eiwitbouwstenen die ons lichaam niet zelf kan maken en uit voedsel moet halen). Om in onze eiwitbehoefte te voorzien is hierdoor minder zeewier nodig dan plantaardig ‘landvoedsel’, en is het benodigde kweekgebied kleiner. Behoorlijk duurzaam dus. Een aantal wieren en algensoorten hebben een extra hoog eiwitgehalte. Nori en bijvoorbeeld Kumbo zijn eiwitrijke wieren waarvan de eiwitten in dezelfde mate verteerbaar zijn als eiwitten in bonen. Chlorella en spirulina zijn eiwitrijke algen en bevatten álle essentiële aminozuren.

Wieren zijn tevens rijk aan koolhydraten en vezels. Ook gezonde vetzuren zijn te vinden in de zeegroenten. Wieren bevatten kleine hoeveelheden maar verschillende algensoorten bevatten hoge hoeveelheden aan gezonde vetzuren. Het gaat om meervoudig onverzadigde omega 3- vetzuren die helpen bij het verlagen van de bloeddruk en het risico op hart- en vaatziekten verkleinen.

Vitaminen en mineralen

Zeegroenten zoals de algen spirulina en chlorella bevatten vitamine B1. In wieren is de hoeveelheid echter niet hoger dan in bonen. Er is veel geschreven over vitamine B12 in wieren en algen en lang werd gedacht dat dit de enige plantaardige vitamine B12 bron was. Onderzoek heeft echter aangetoond dat het om een pseudo vitamine gaat, een variant die het lichaam niet goed op neemt. Als het op vitamine B12 aankomt doet de ecotariër toch goed aan supplementen.

Over het algemeen is zeewier is een bron van mineralen als jodium, calcium, fosfor, magnesium, ijzer, natrium en kalium. Zeewier bevat meer calcium dan landplanten en kan meer ijzer bevatten dan bijvoorbeeld vlees of spinazie. Vooral calcium en ijzer halen we nu vooral uit dierlijke producten. Zeegroenten staan dus fantastisch op een duurzaam ecotarisch menu.

Zeegroenten op jouw bord?

Het is duidelijk, zeegroenten vormen een duurzame alternatieve eiwitbron en geven genoeg gezondheidsvoordelen. Doordat de smaak van wieren en algen rijk en vaak een beetje ziltig is, zijn er talloze toepassingen in de keuken te bedenken. De eerste zeegroenten producten zijn te koop en chefs leven zich uit met deze nieuwe voedselbron. Voordat zeegroenten de schappen kunnen vullen is er nog wat meer draagvlak nodig. Gelukkig hebben verschillende start-ups en bedrijven goede ideeën in de pijplijn en loopt onderzoek volop. Zodra het draagvlak gevormd is kunnen de laatste stappen gezet worden om zeegroententeelt te optimaliseren en op te schalen. Zoek je nog een verrassend gerecht voor je duurzame kerstmenu?

Een goed begin is het halve werk.

bronnen: zeewierwijzer, voedingscentrum, WUR – een wereld te winnen met zeewierteelt op zee, WUR – zeewierteelt heeft de toekomst, voedingscentrum – nieuwe eiwitbronnen, boek – seaweed sustainability, food and non-food applications, natuur & milieu – kansenkaart zeewier