Voedzaam én duurzaam; insectenvlees brengt het allemaal samen. De traditionele veehouder krijgt het zwaar met de noodzakelijke afname van reguliere vleesconsumptie. De creatieve, innovatie boer zet in op transitie naar productie van alternatieve eiwitrijke voedselbronnen zoals insecten. Ontwikkelingen gaan snel. Insecten zijn sinds 1 januari 2018 ‘novel food’, de nvwa heeft een advies uitgebracht voor producenten en verwerkers en de eerste insecten-producten veroveren hun plek in de supermarktschappen en op menukaarten. Hoe zit het met de duurzaamheid- en gezondheidsaspecten die insecten zo veelbelovend maken? 

Klimaatimpact van insecten kweken

De milieu-impact van insectenproducten verschilt per insectensoort, kweekomstandigheden en het aandeel insecten in het eindproduct. In alle gevallen geldt echter dat insectenvlees het milieu vele male minder belast dan rund, varken of vis. Gemiddeld is de impact van insecten(producten) vergelijkbaar met eieren of  kant-en-klare plantaardige vleesvervangers. De voedingswaarde is echter gunstiger dan die van plantaardige producten.

Water- & landgebruik

Water en land in de vleesproductie zijn nodig voor het houden van vee, het verbouwen van veevoer en het transport van voer, vee en vlees. Voor het houden van insecten is per kilo vlees beduidend minder oppervlak nodig dan voor regulier vee. De oppervlakte besparing is echter het grootst door de efficiëntie waarmee insecten voer omzetten. Hierdoor is minder land nodig voor het verbouwen van het voer. Deze omzetting is zo efficiënt omdat insecten, als koudbloedige dieren, de energie uit voer niet nodig hebben om warm te blijven. In vergelijking met de ons bekende warmbloedige vleesmachientjes, is een groter deel van de energie uit voer beschikbaar voor groei.

Volgens de fao is er gemiddeld 2 kg voer nodig voor 1 kg insecten vergeleken met gemiddeld 8 kg voer voor 1 kg regulier vlees. Voor rund is dit zelfs 24 kg voor 1 kg rundvlees. De besparing is groot. Momenteel wordt 70% van de landbouw opbrengst gebruikt om vee te voeren. Voor dezelfde hoeveelheid aan vlees, afkomstig van insecten, zou er slechts 6% van de landbouwopbrengst naar voer gaan. Daarnaast kunnen insecten reststromen van de groente- en fruitteelt eten. In dit circulaire principe zou zelfs minder dan 6% van de landbouwopbrengst voor voer nodig zijn. Ook wat betreft watergebruik zijn insecten gunstig. Ze drinken veel minder dan regulier vee en voor het verbouwen van de kleine hoeveelheid voer, is vanzelfsprekend minder water nodig.

Energiegebruik

Het feit dat de insecten koudbloedig zijn betekent echter wel dat in de kweek energie nodig is om een constante omgevingstemperatuur te waarborgen. In warme landen kost dit weinig energie. In landen als Nederland maakt dit de productie iets minder efficiënt. Op het klimaat na zijn er vrijwel geen omgevingsfactoren die beïnvloeden waar insecten gehouden kunnen worden. Door het relatief kleine benodigde oppervlak kunnen insecten potentieel lokaal worden gekweekt. In combinatie de relatief geringe hoeveelheden benodigd voer, betekent dit dat er met transport relatief veel minder energiegebruik en uitstoot gemoeid is dan met productie van een biefstukje of hamlampje.

CO2-uitstoot, mest- en antibioticagebruik

De uitstoot van broeikasgassen door de hele keten van de vleesindustrie is groot; het verbouwen van veevoer met gebruik van kunstmest, het verwerken van het veevoer, het transport, de methaanboeren en -scheten van het vee, het verwerken van het vlees, het gekoelde transport naar afnemers en de productie van de energie nodig voor al deze stappen. In totaal is de veeteelt verantwoordelijk voor 14,5% van de wereldwijde broeikasgas-uitstoot. Bij het kweken van insecten wordt 50x minder broeikasgas uitgestoten dan in de traditionele veeteelt.

Het gebruik van kunstmest, waarbij broeikasgassen vrijkomen komen, levert ook problemen met bodemverzuring door ammoniak. Het gebruik van kunstmest in de keten van insectenkweek is vele malen lager dan in de keten van traditioneel vlees. Daarnaast produceren de insecten zelf uiteraard minder mest dan koeien en zijn er slechts een paar soorten, termieten en kakkerlakken, die een beetje methaan kunnen produceren. Doordat insecten een kleiner risico hebben op het krijgen van ziektes kunnen ze zelfs gekweekt worden zonder gebruik van antibiotica.

Wat maakt insectenvlees zo gezond?

Zowel de smaak als de voedingswaarde van insecten is afhankelijk van hun voer. Deze aspecten zijn makkelijk te beïnvloeden. Ook hierin zijn insecten dus veelbelovend. Naast dat de smaak van insecten die goed gegeten hebben nootachtig en hartig is, krijgen de beestjes een geweldige voedingswaarde. De voedingswaarde is erg vergelijkbaar met het vlees zoals we dat nu kennen. Voedingsstoffen waar bewust op gelet moet worden in een duurzaam menu, met beperkte consumptie van dierlijke producten, zijn aanwezig in insectenvlees. Dit maakt insecten super interessant voor de ecotariër.

Goede eiwitbron

Insectenvlees heeft een hoge voedingsdichtheid. Dat betekent dat in veel voedingsstoffen wordt voorzien zonder dat er veel calorieën mee gepaard gaan. Over het algemeen bevat insectenvlees veel eiwitten van hoge kwaliteit. Dit betekent dat insecteneiwitten opgebouwd zijn uit de aminozuren die ons lichaam uit eten moet halen omdat we ze niet zelf kunnen maken (essentiële aminozuren). De hoeveelheid eiwit kan wel sterk verschillen per soort en varieert tussen 7 tot 48 gram eiwit per 100 gram vlees. Hiermee zijn de meeste insecten officieel een bron van eiwitten.

Vezels, omega-vetten en micro-nutriënten

Het feit dat insecten een goede eiwitbron zijn wist je waarschijnlijk al. Maar het hele nutriëntenprofiel van insecten is interessant. Zo zijn insecten vaak een bron van vezels en bevatten ze over het algemeen een hele reeks aan mineralen en vitaminen; koper, ijzer, magnesium, mangaan, fosfor, selenium en zink, vitamine B1, B2 en B12.

Insectenvlees biedt tevens een verrassende bron van onverzadigde omega vetzuren als omega-3 en -6. Deze komen nu voornamelijk uit vis en noten. De vetzuursamenstelling in zijn geheel is vergelijkbaar met kip en vis. Voor sommige soorten geldt dat het vlees veel cholesterol bevat omdat er relatief veel orgaanvlees in een insect zit. Hoe ons lichaam hiermee omgaat en welke soorten nutritioneel gezien het meest geschikt zijn voor consumptie, wordt fanatiek onderzocht.

We zouden dol moeten zijn op insecten

Ondertussen heeft vrijwel iedereen in Nederland wel eens de kans gehad ze te proeven, krokante meelwormen en hartige krekels of sprinkhanen. Wereldwijd wordt er van maar liefst 1900 soorten gesmuld, in ruim 80% van alle landen. In ons landje gaat insecten eten vooral om nog een sensationeel verhaal. We vertellen graag hoe we een sprinkhaan van zijn vleugels ontdeden en met ogen en al opaten. Maar de eigenlijke beweegreden om insecten te eten zou voort moeten komen uit de duurzame kweekmogelijkheden, de lekkere nootachtige, hartige smaak en de geweldig gezonde voedingswaarden.

De mentale barrière de de meeste van ons over moeten voordat we ons wagen aan een knapperig krekeltje, is een punt waar aan gewerkt moet worden. De makkelijkste manier om aan insecten te wennen is wanneer ze verwerkt zijn zoals bijvoorbeeld in de krekelburger van de Krekerij. Bagels & Beans werkt ook mee aan acceptatie met hun bug bagel op de menu kaart en bij je vertrouwde Albert Heijn vind je zelfs breakfast bugs en buffalowormen. Omdat je waarschijnlijk je boodschappenlijstje zonet hebt aangevuld, is het toch even handig om te weten dat bepaalde insectensoorten dezelfde allergenen als huisstofmijt en schaaldieren bevatten. Heb je geen last van deze allergieën, dan kun je naar hartenlust insecten eten.

bronnen: milieucentraal – vlees vis of vega, milieucentraal – insecten eten is dat klimaatvriendelijk, tinyfoods, goodlife, delibugs, tinyfoods, WUR – summerschool insects as food and feed, edepot WUR, WUR – consumption of novel protein foods Insects, voedingscentrum, precision nutrition, nos, fao