De gemiddelde consument heeft behoefte aan een systeem waarin de ene keuze in de supermarkt goed is en de andere fout. De een zegt ‘totaal geen dierlijke producten’ de ander zegt ‘een dag zonder vlees is een dag niet geleefd’. Maar niets is zwart-wit, zo ook niet het verhaal rondom het eten van vlees. Met campagnes als de nationale week zonder vlees en de Vegan challenge lijkt het misschien alsof vlees verbannen moet worden. Het doel is echter om de verandering naar een duurzame samenleving en planeet te versnellen. We kunnen namelijk niet wachten met het drastisch verlagen van consumptie van dierlijke producten. Volledig overstappen op plantaardig is echter evenmin duurzaam. Er bestaat een balans, gevormd door landgebruikt, reststromen, voedingsbehoefte, fosfaat- en mest problemen, emissies en het aantal inwoners van ons landje. 

De optimale hoeveelheid dierlijke producten

In de blog post over de impact van zuivel- en vlees producten wordt duidelijk dat de impact over 5 gebieden te verdelen is; watergebruik, vervuiling door schadelijke stoffen, uitstoot van CO2-equivalenten, energiegebruik en boskap voor het verbouwen van veevoer. Deze invloed kan gehandhaafd worden met een inperking en een nieuwe manier van veehouderij en landbouw. Het volledig stoppen met het houden van vee zorgt zeker voor een fikse afname van alle milieuproblemen op korte termijn. Op lange termijn zitten ook hier nadelen aan verbonden. Goed gebruik van beschikbare grond, Carola Schouten’s plan voor kringlooplandbouw en het optimaal benutten van reststromen, zou zonder beesten niet werken.

Verdeling van de beschikbare grond

De grond die we in Nederland hebben moet verdeeld worden over bebouwing voor woningen en bedrijven, akkerbouw en veehouderij. De plantaardige producten zijn deels bestemd voor voedsel, deels voor voer. Kijkend naar de groei van de bevolking, de dieetbehoeften, het klimaat en de mogelijke toepassingen voor vruchtbare en onvruchtbare grond bestaat er een optimum van de hoeveelheid dierlijk eiwit in ons dieet. In wetenschappelijk onderzoek van dit complexe probleem binnen Nederland, is gevonden dat landgebruik het efficiëntst is wanneer we 12% van onze eiwitten uit dierlijke producten halen, vooral uit melk*.

Momenteel eten we gemiddeld dubbel zo veel eiwit als we nodig hebben en is 70% hiervan van dierlijke oorsprong. De totale eiwitconsumptie minderen en zakken naar 12% afkomstig van dieren, is het meest duurzaam. Boven deze 12% zou er verbouwing van additioneel veevoer nodig zijn. Onder de 12% zou er niet genoeg vee zijn om door mensen oneetbare reststromen als voer te kunnen gebruiken. Deze stromen eindigen dan als afval of vergistingsproduct voor bio-energie. Dit zou weer vragen om extra verbouwing van plantaardige proteïne-bronnen om toch in de eiwitbehoefte van de bevolking te voorzien.

Kringlooplandbouw en het benutten van reststromen

Het optimaal benutten van alle stromen in de landbouw is dus de meest efficiënte en duurzame optie. Dit kan alleen als veehouderij blijft bestaan. Gelukkig sluit de visie van ons ministerie van Landbouw, natuur en voedsel, hierbij aan. Ze gaan voor kringlooplandbouw; ‘in een stelsel van kringlooplandbouw gebruiken akkerbouw, veehouderij en tuinbouw in de eerste plaats grondstoffen uit elkaars ketens en reststromen uit de voedingsmiddelenindustrie en voedingsketens. Kringloopbedrijven verbruiken zo min mogelijk energie en gebruiken zo veel mogelijk hernieuwbare energie.‘

Het optimale percentage van 12% werd berekend met kringlooplandbouw in gedachten. De rol van dieren zou liggen in het omzetten van reststromen uit verbouwing en productie van plantaardig voedsel, in eiwitrijke melk en vlees producten. Omdat melk, ei en zuivelproducten wel in een zo duurzaam mogelijk dieet horen, zullen we de producerende dieren ook als ‘reststroom’ moeten zien. Koeien die niet genoeg melk meer leveren en kippen die niet genoeg eieren meer leggen zijn voor vleesproductie.

Daarnaast zullen we vlees van stiertjes, haantjes en bokjes, de broertjes van hun voedsel-producerende zusjes, moeten accepteren als onderdeel van ons menu. Het voorbeeld wordt gegeven door de Kipster haanburgers bij Lidl en door de producten van De Lekkere Man. De mest geproduceerd door de benodigde dieren is bruikbaar voor akkerbouw en vormt geen mestoverschot meer. Stikstof ophoping in bodem en water, en uitstoot in de lucht in de vorm van ammoniak zijn te handhaven bij het optimale percentage aan dierlijk eiwit in ons menu.

Hoe eten we in 2030?

We eten nog dierlijke producten, maar de balans tussen productgroepen zal volledig moeten verschuiven. Het menu van morgen is samengesteld in samenwerking tussen Natuur & Milieu, het voedingscentrum, Jumbo en Blonkconsultants en overgenomen in het adviesrapport van de Rli ‘Duurzaam en gezond, samen naar een houdbaar voedselsysteem‘. Het menu van morgen is gebaseerd op een gezonder en duurzamer eetpatroon. De huidige verhouding dierlijke eiwitten : plantaardige eiwitten is 70:30. Het doel is om in 2025 op 50:50 te zitten en in 2030 naar 40:60 te gaan. Op de website van de Green Protein Alliance is te vinden dat hiermee 21%, bijna een kwart van onze klimaatdoelstellingen, gehaald kan worden.

De grafiek hieronder vergelijkt de hoeveelheden van 2010 met die van 2030. De totale consumptie en de hoeveelheid dranken zijn hierin niet weergegeven. Kijk voor alle cijfers en percentuele verschillen in de tabel onder aan de pagina. Wat gaat er veranderen? Ten eerste zal de totale inname van voedsel moeten dalen van gemiddeld 3294 gram pp per dag naar 2890 gram pp per dag. Tevens zal het aandeel van verschillende productgroepen verschuiven. Minderen in dierlijke producten staat voorop; 72% minder vleesproducten, 41% minder kaas en 40% minder melk en melkproducten. De groei zit in plantaardige producten; 9% meer brood, 50% meer groenten, 633% meer peulvruchten (van 3 naar 22 gram pp per dag) en 100% meer soja- en vegetarische producten.

Het draait om balans

Alles draait om een goede balans. Gebruik van reststromen in kringlooplandbouw, het accepteren van nieuwe producten naast het behoud van traditie en een menu in 2030 zowel gezonder voor ons, als beter voor de planeet. De balans is nog lang niet bereikt. Zolang de optie er blijft voor de consument om zijn huidige, bekende en soms gemakzuchtige keuzes aan te houden, zal deze balans ook moeilijk gevonden worden. Persoonlijk pleit ik om deze reden voor het eten van zo min mogelijk dierlijke producten. Niet omdat het de meest duurzame optie is als iedereen op aarde veganist wordt. Maar omdat ik hoop dat jij en ik de boel een beetje kunnen uitbalanseren. Een Goed Begin is het halve werk.

Tabel Menu van Morgen

bronnen: * Van Kernebeek, H.R.J., Oosting, S.J., Van Ittersum, M.K. et al. Int J Life Cycle Assess (2016) 21: 677. https://doi.org/10.1007/s11367-015-0923-6, nrc – wat als we stoppen met vlees eten?, visie landbouw van het ministerie van landbouw, natuur en voedsel, green protein alliance, rapport Rli, het menu van morgen, blockconsultants – voetafdruk van eiwit consumptie en productie