Wanneer je eetkeuzes maakt met oog op duurzaamheid van de planeet, mag je jezelf ecotariër noemen. Als beginnende ecotariër is het soms lastig om te bedenken welke keuzes daadwerkelijk minder belastend zijn voor de planeet. Zodra naast CO2 uitstoot en watergebruik de aspecten transport, herkomst, ontbossing en landgebruik komen kijken, wordt boodschappen doen opeens een enorme puzzel. Gelukkig is de menutransitie waar we in zitten niet zo moeilijk met de juiste basiskennis en wat tips. Wat eet de ecotariër?

Het verschil in impact tussen dierlijk en plantaardig eten

De tabel hieronder maakt een relatieve vergelijking op het gebied van CO2-uitstoot en watergebruik* tussen verschillende vlees, zuivel en ecotarische opties, per portie (gebaseerd op de aanbevelingen van het voedingscentrum). Natuurlijk komen landgebruik, bodemverzuring, vervuiling, pesticiden en de manier van productie ook kijken bij de totale impact. Toch geeft dit een duidelijk idee van de relatieve impact van de verschillende producten. Kijk voor een uitgebreide tabel onder aan de post.

Wat eet je niet als ecotariër?

Waar het niet eten van vlees door vegetariërs vroeger voort kwam uit weerstand tegen dierenleed, kijkt de ecotariër naar de impact die ons eten op planeet heeft. Vegetariërs aten in plaats van een stukje vlees bijvoorbeeld twee eieren of 50 gram kaas. Nu cijfers laten zien dat ook zuivel- en kaasconsumptie in grote mate bijdragen aan de opwarming van de aarde, en visconsumptie met wat kanttekeningen komt, wordt duidelijk dat ook deze opties niet ideaal zijn.

Vlees

Kijk even naar de grafiek en focus je op de vleesproducten en op de cijfers die genoemd staan. Één portie rundvlees van 100 gram (en vaak eten we meer), kost 1542 L water (wereldwijd gemiddelde)… Ookal wordt Europees rundvlees efficiënter en beter geproduceerd, overal ter wereld is het zwaar belastend wat betreft CO2-uitstoot en watergebruik. Als je echt heel veel moeite hebt met in beperkte mate vlees eten, beperk dan alsjeblieft in ieder geval je rundvlees consumptie aanzienlijk. Biefstuk dus ook.

Lams- en schapenvlees is niet in de grafiek opgenomen, maar de totale impact hiervan op de planeet is hoog en ligt tussen rundvlees en varkensvlees (de Verborgen Impact, Babette Porcelijn). Hoewel varkensvlees, ten opzichte van rundvlees, misschien onschuldig lijkt, is ook varkensvlees té belastend voor het milieu om in een ecotarisch dagmenu te passen. Duidelijk, kippenvlees in de minst belastende vleessoort.

Niet alleen bij de warme maaltijd, ook op brood eten wij Nederlanders heel wat lappen vlees weg. Neem dus zeker eerst je broodbeleg onder loep! Een portie van 100 gram zien veel mensen als een ‘kleine’ portie, maar meer heb je echt niet nodig. Daarnaast wordt rood en bewerkt vlees zoals vleeswaren in verband gebracht met beroerte, diabetes type 2 en kanker. De ecotariër, die zijn leven op aarde langer leuk wil houden, zal vlees dus als traktatie voor weekend en feestelijke gelegenheden bewaren.

Als je vlees kiest, kies dan voor lokaal (uit Nederland) en ga naar de slager of de boerenmarkt. Zo worden transport kilometers en belastende stappen in de productieketen vermeden. Wild dat geschoten is in het seizoen is een optie en vlees van mannelijk dieren dat nu als ‘bijproduct’ wordt gezien, staat ook goed op je ecotarische bord. De lekkere man zet bijvoorbeeld het eten van haantjes, bokken en stieren op de kaart. Verder laat het initiatief de keuken van het ongewenste dier zien dat (Schiphol)ganzen, duiven, kreeften uit de gracht, muskusrat, kraai en ander ‘ongedierte’ een duurzame vleesoptie zijn.

Kaas, zuivel & ei

Wat betreft kaas, zuivel en ei geldt dat ze betere opties zijn dan vlees. Kijkend naar de grafiek zie je toch dat ook kaas, ei en melk een grotere CO2 uitstoot hebben dan plantaardige producten. Voor deze producten doorlopen we namelijk alsnog alle belastende stappen in de keten; ontbossing voor de landbouw, landbouw voor het veevoer, pesticiden, liters watergebruik, vermesting, transport, kilo’s methaan uitstoot, verwerking in fabrieken, verpakken en koelen…

Voor het maken van kaas is veel water nodig. De portie van 40 gram, weergegeven in de grafiek, is slechts 1,5 voorgesneden plak kaas. Als je de kaas op je brood en bij je warme maaltijd optelt, kom je waarschijnlijk aan veel meer kaas per dag. Hoe verslavend kaas voor sommigen ook is, zorg toch dat je de hoeveelheid kaas die je eet beperkt.

Als je eitjes koopt zijn die van Kipster een goed idee. Dit merk zet zich bewust in voor een zo duurzaam mogelijke productie. Melk, yoghurt en kwark van de koe zijn vele malen belastender voor het milieu dan de plantaardige varianten. Kies dus wat vaker voor de plantaardige variant. Volgens het rapport Duurzaam & gezond van de Rli zullen we in het ‘Menu van Morgen’ de kaas- en zuivelconsumptie moeten halveren.

Vis

Sorry guys, ook veel vis eten is niet altijd een milieuvriendelijk alternatief. De totale impact van vis ligt ook hoog, tussen die van varkensvlees en lams- of schapenvlees (de Verborgen Impact, Babette Porcelijn). Deze impact komt echter minder door energiegebruik en CO2 uitstoot en meer door overbevissing, schade aan ecosystemen door visserij en de negatieve impact op de biodiversiteit.

Afhankelijk van de vismethode gebruiken vissersboten veel brandstof en energie. Hier naar kijkend zijn tonijn, platvis, zwaardvis, garnalen, kreeften en krabben absoluut geen goede keuze voor een ecotarisch diner. Scampi’s en gamba’s komen van de andere kant van de wereld en zijn door vervoer, natuurvernietiging en vervuiling door medicijngebruik ook geen goed idee. Als je vis kiest kies dan het liefst lokale vis en raadpleeg zeker de VISwijzer of download de VISwijzer app en koop alleen vis met duurzame topkeurmerken Naturland, ASC, Biologisch en MSC.

Wat eet je wel als ecotariër?

Plantaardige keuzes zijn duidelijk het minst belastend voor de planeet. Het watergebruik is soms vergelijkbaar met enkele dierlijke producten. De CO2 uitstoot is echter veel lager waardoor de totale impact op de planeet lager is. De invloed op vervuiling, bodemverzuring, boskap en landgebruik is voor plantaardige voedselbronnen vrijwel altijd minder groot. Geen vlees, minder kaas en zuivel en opletten met vis; ‘er blijft alleen sla’ over hoor ik je denken. Gelukkig voor jou staat hieronder wat je wel eet al ecotariër, bestaan er talloze recepten en heeft het voedingscentrum uitgebreid advies gevormd.

Vleesvervangers en zuivelvervangers

De schappen liggen er vol mee, producten gemaakt zodat ze te gebruiken zijn als vlees. Voor de beginnende ecotariër is dit misschien wel een van de makkelijkste opties. Bijkomend voordeel, vitaminen en mineralen zijn toegevoegd die de vleeseter uit vlees haalt. Vleesvervangers zijn vaak gemaakt op basis van soja, lupine, tarwe en haver. Ook zijn er versies met kaas of ei. Deze zijn uiteraard minder duurzaam.

Plantaardige zuivelvervangers worden gemaakt van soja, rijst, noten, haver of spelt. Haver is hier de meest duurzame keuze. De oorsprong van de sojabonen is erg belangrijk in het duurzaamheid plaatje. Voor soja verbouwd buiten Europa worden bossen, weide en savannegebied vaak omgetoverd tot akkers. Landen als Frankrijk en Italië verbouwen ook soja. Op de sites van plantaardige zuivel merken is te vinden of ze hun soja via duurzame teelt verkrijgen.

Peulvruchten

Kikkererwten, sojabonen, linzen, bruine bonen, witte bonen, zwarte bonen, kapucijners, kievitsbonen, limabonen en kidneybonen. Allemaal peulvruchten en vaak gegeten in gerechten zonder vlees, kaas, ei of zuivel. Je creativiteit in de keuken zal wellicht wat verder moeten gaan dan de traditionele 3 componenten maaltijd, maar internet is je redder in nood. Met recepten van het voedingscentrum weet je meteen dat je nutritioneel verantwoord bezig bent. Het advies is een portie van 135 gram bereide peulvruchten. Verder zijn er veel producten gemaakt van peulvruchten zoals tempeh en tofu van sojabonen, falafel en hummus van kikkererwten.

Noten, pitten en pinda’s

Noten worden geprezen om hun gezondheidsvoordelen. Ze zitten net als pitten en zaden vol mineralen en onverzadigde vetten. Mooi, want noten, pitten en zaden passen goed in een ecotarisch menu. In de grafiek aan het begin van de post is te zien dat noten veel waterverbruikt met zich meebrengen. De CO2 uitstoot is echter nog steeds velen malen lager dan bij dierlijke producten.

Waar je bij het kopen van noten op kunt letten is de herkomst. Veel noten worden aan de andere kant van de wereld verbouwd en transport is daardoor belastend. Verder is er verschil in watergebruik per notensoort. Pistachenoten, cashewnoten en amandelen hebben een hoog watergebruik. Kastanje, pinda en walnoot gebruiken minder water.

Wieren, algen & insecten

Super eiwitbronnen voor de ecotariër zijn het, vol mineralen en vitaminen; insecten, wieren en algen. De eerste producten van bijvoorbeeld Seamore food, Sea green en Goodlife zijn al te vinden in de gangbare supermarkten en start-up’s zoals Burgsfoods timmeren hard aan de weg om producten van deze voedselbronnen gangbaar te maken.

Wat betreft landgebruik, CO2 uitstoot, (zoet)watergebruik en vervuiling zijn deze nieuwe eiwitbronnen super duurzaam. De voedingswaarden zijn veel belovend. Insecten, wieren en algen zouden ons kunnen voorzien van essentiële aminozuren, vitaminen en mineralen. Dit betekent dat ze volwaardige vervangers kunnen zijn voor het ons bekende stukje vlees. Onderzoek en ontwikkeling op dit gebied is volop gaande en wetgeving en een compleet voedingsadvies moeten nog worden gevormd.

Hebben we met jou een ecotariër er bij?

Jij hebt een goed stel hersenen. Dat weet ik omdat je, ondanks je weerstand tegen het minderen van vlees, kaas en zuivel, toch deze post hebt uitgelezen. Uiteindelijk willen we allemaal gelukkig zijn. De keuze van belastende producten maakt je op korte termijn misschien gelukkig, je lange termijn geluk wordt beperkt doordat de aarde naar onleefbare omstandigheden ‘geholpen’ wordt. Zouden we niet wat meer kunnen genieten van wat we eten? Goede kwaliteit kopen, echt proeven en daardoor tevreden zijn? Zouden we niet wat minder kunnen doen met z’n allen? Met kerst, pasen, suikerfeest en trouwdag uitpakken en ons dan getrakteerd voelen? Ik hoop dat je in ieder geval geïnspireerd bent om je meer richting ecotariër te bewegen. Een Goed Begin is het halve werk.

Tabel impact CO2-uitstoot en watergebruikt producten per portie

*watergebruik is het totale wereldwijde gemiddelde van zoetwaterbronnen, regenwater en water nodig om vervuiling te verwerken. Het gaat om water voor verbouwen van veevoer, drinkwater en service water voor schoonmaken van stallen, koeien en in verwerking. De portiegrootte is bepaald aan de hand van de richtlijnen van het voedingscentrum. De waarden uit de tabel zijn afkomstig van blockconsultants en waterfootprint, aangevuld met losse waarden uit het artikel ** The water footprint of soy milk and soy burger and equivalent animal products; A. Ertug Ercina,∗, Maite M. Aldaya b, Arjen Y. Hoekstra en *** greeneatz.

Overige bronnen:

voedingscentrum – vlees, milieucentraal – vlees vis of vega, waterfootprint.org, voedingscentrum – milieu en klimaat, voedingscentrum – watergebruik, voedingscentrum – is vegetarisch of veganistisch eten gezonder en beter voor het milieu, voedingscentrum – Hoe eet ik minder vlees of vegetarisch, waterfootprint – animalproducts pdf, blockconsultants, De verborgen impact Babette Porcelijn, voedingscentrum – oerhollands voedingspatroon opvallend duurzaam, milieucentraal – sojateelt